هرگونه مذاکره دیپلماتیک نیازمند اراده سیاسی و برنامه مشخص برای تامین و تحقق اهداف است. ایالات‌متحده، کشورهای اروپایی، روسیه، چین و همچنین اتحادیه اروپا به این موضوع واقفند که کنترل قدرت هسته‌ای ایران صرفا در شرایطی حاصل می‌شود که زمینه برای پایان دادن به تحریم‌های اقتصادی مربوط به برجام فراهم شود.

مذاکرات وین در شرایطی آغاز می‌شود که کارگزاران دیپلماتیک و رسانه‌‌‌های آمریکایی نسبت به آینده مذاکرات بدبینی خود را مطرح کرده و از سازوکارهای تهدید برای وادارسازی ایران به مذاکرات سازنده بهره‌‌‌ گرفته‌‌‌اند.

رویکرد دولت رئیسی در رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری درباره چگونگی نگرش دولت وی به برجام ماهیتی مثبت و امیدوارکننده داشته است.

سازمان همکاری‌های شانگهای در سال ۱۹۹۶ یعنی ۲۵ سال قبل در فضای «صلح سرد» ظهور یافت.اگرچه جنگ سرد در سال ۱۹۹۱ پایان یافته بود، اما هنوز شکل‌بندی‌های ساختاری جنگ سرد یعنی پیمان ناتو نقش موثری در کنترل محیط منطقه‌ای و بین‌المللی داشته است.

از زمان پیروزی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، حدود سه‌ماه سپری شده، اما هنوز برنامه کنش تاکتیکی و راهبردی ایران برای مذاکرات دیپلماسی وین ارائه نشده است.

دیپلماسی وین در شرایطی آغاز شد که امیدهای ایران برای پایان یافتن تحریم‌های اقتصادی به‌عنوان دغدغه نهایی مسوولان خودنمایی می‌کرد.

دیپلماسی وین امید فراوانی برای دولت روحانی ایجاد کرد که شرایط برای پایان یافتن تحریم‌ها فراهم شود. اگرچه مذاکرات وین گام مهمی برای برگشت‌پذیری برجام محسوب می‌شود، اما تاکنون هیچ نتیجه مشخص و قطعی در فضای مذاکرات حاصل نشده است.

روند مذاکرات دولت بایدن با ایران بیانگر آن است که دیپلماسی برجامی بایدن، بلینکن و رابرت مالی ویژگی‌های کنش تاکتیکی دارد.

درباره روندهای سیاست خارجی دولت بایدن و ایران، رویکردهای مختلفی ارائه شده است. تیم سیاست خارجی دولت در زمان رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا احساس می‌کرد که پیروزی بایدن به مثابه پایان تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران محسوب می‌شود.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۹۹ برگزار خواهد شد.

درباره برنامه جامع اقدام مشترک رویکردهای مختلفی ارائه شده است. هر یک از تحلیلگران براساس قالب‌های ذهنی، شکل‌بندی‌های معرفتی و الگوی تحلیلی خاصی به بررسی نتایج برجام مبادرت کرده‌اند.

​رقابت ترامپ و بایدن در سنت‌های سیاسی و الگوهای کنش فرهنگی آمریکایی مبتنی بر رویارویی دو اندیشه رئالیستی و نئولیبرالی است.

برنامه جامع اقدام مشترک را می‌توان به‌عنوان نتیجه «ماراتن دیپلماتیک» دانست. مذاکرات ایران و کشورهای گروه ۱+۵ در شرایطی آغاز شد و تداوم یافت که ایران به ارتقای موقعیت اقتصادی و راهبردی خود در محیط منطقه‌ای امید داشت.

تعهدات برجامی ایران در دوران بعد از کناره‌گیری دونالد ترامپ از همکاری با برجام ادامه یافت. ایران و کشورهای اروپایی امیدوار بودند که الگوی رفتاری جدیدی برای حفظ برجام ایجاد کنند. سیاست‌های ایالات متحده از اثربخشی لازم بر کشورهای اروپایی و آسیایی برای امتناع از همکاری‌های فراگیر اقتصادی با ایران برخوردار بود.

هرگونه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی در سیاست بین‌الملل برای نیل به دو هدف حاصل خواهد شد. گزینه اول بر حداکثرسازی منافع تاکید دارد. تصمیم‌گیری راهبردی هر کشوری عموما معطوف به ارتقای دستاوردها و حداکثرسازی قابلیت‌های یک کشور در رقابت با سایر بازیگران محسوب می‌شود. در چنین شرایطی، هر کشوری باید از الگوها و راهبردهایی استفاده کند که منجر به ایجاد مازاد اقتصادی و مطلوبیت‌های مندرج در سیاستگذاری امنیتی شود. گزینه دوم معطوف به افزایش هزینه‌های راهبردی کشور رقیب است. براساس الگوی رفتاری مربوط به گزینه دوم، هر کشور در تصمیم‌گیری خود باید بتواند هزینه‌های راهبردی طرف مقابل را بدون آنکه با تهدید خاصی روبه‌رو شود، در روندی مرحله‌ای افزایش دهد.

سطح روابط و الگوی کنش ایران و ایالات‌متحده در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ با نشانه‌هایی از بحران، چالش امنیتی و محدودیت‌های راهبردی روبه‌رو شده است. کشورهایی مانند ایران بخش قابل‌توجهی از تولید ناخالص داخلی و اقتصاد سیاسی خود را براساس صادرات نفت تنظیم می‌کنند. در چنین فرآیندی، فروش نفت بخشی از ضرورت‌های اقتصادی و عناصر تشکیل‌دهنده امنیت ملی ایران خواهد بود.

​خروج دونالد ترامپ از برجام، زمینه‌های تغییر بنیادین در الگوی روابط ایران با کشورهای منطقه‌ای و سیاست بین‌الملل را به‌وجود آورد. ترامپ تلاش داشت تا شکل جدیدی از تعامل سازمان‌یافته در روابط با ایران و ایالات‌متحده را به‌وجود آورد. در حالی که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گونه تمایلی به انعطاف‌پذیری راهبردی در برابر سیاست‌های تهاجمی دونالد ترامپ نشان نداده است. چنین فرآیندی بیانگر شکل جدیدی از الگوهای کنش رفتاری ایران، اروپا و ایالات‌متحده را منعکس می‌سازد.

​بسته پیشنهادی اروپا را باید تنها راه‌حلی دانست که ایران را به ادامه همکاری‌های فراگیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ترغیب می‌سازد. ایران همواره نسبت به سیاست‌های گذشته که «تضمین‌های اجرایی» را در دستور کار قرار نداده، ابراز نگرانی کرده است.

توقف همکاری‌های دونالد ترامپ با برنامه جامع اقدام مشترک در ۸ می ۲۰۱۸ اعلام شد. بیان چنین رویکردی به‌مفهوم عدم اجرای تعهد دولت آمریکا در مورد تحریم‌های اقتصادی علیه ایران است. درحالی‌که ایران امیدوار بود تا زمینه پایان دادن به سایر تحریم‌های اقتصادی و راهبردی را فراهم آورد، دونالد ترامپ از سیاست شوک علیه ایران و کشورهای اروپایی بهره گرفت.

تفسیرهای مختلفی درباره میزان ثبات و تداوم برنامه جامع اقدام مشترک وجود داشت. نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل به این موضوع اشاره دارند که هرگونه توافق راهبردی بستگی به «میزان اثربخشی» و همچنین «تداوم کنش الگویی بازیگران» خواهد داشت. اگر خواسته باشیم نتایج مربوط به برنامه جامع اقدام مشترک را براساس دو مؤلفه یادشده تبیین نماییم، طبعا برنامه جامع اقدام مشترک نتایج و مخاطرات غیرقابل پیش‌بینی برای ایران به همراه خواهد داشت.

دونالد ترامپ در سخنرانی جنجالی ۱۳ اکتبر ۲۰۱۷، به این موضوع اشاره داشت که به‌عنوان رئیس‌جمهوری آمریکا نمی‌تواند موافقت‌نامه‌هایی همانند برجام را مورد پذیرش قرار دهد.