یکی از عواملی که برنامه‌‌‌های اصلاحی و سیاست‌‌‌های اقتصادی را در هر جامعه به شکست می‌‌‌کشاند، بی‌‌‌توجهی به هزینه‌‌‌های اجتماعی برنامه‌‌‌ها و سیاست‌‌‌ها و نداشتن بسته‌‌‌های جبرانی است.

روایت‌ها ازجمله ثروت‌های مهم هر ملتی هستند. قدرت بالقوه روایت در آماده‌سازی و به حرکت درآوردن توده‌ها قابل مقایسه با انواع فناوری‌های زیرساختی مانند نیروی برق، جاده و خطوط راه‌آهن است.

بدون وجود کسب‌وکارهای خصوصی پررونق و شکوفا، رشد مداوم اقتصادی محقق نمی‌شود. بنگاه‌های بخش خصوصی همیشه و در همه‌جا بخش اعظم مشاغل مفید و مولد را ایجاد می‌کنند.

اقتصاد ایران در حالی وارد سال پایانی سند چشم‌انداز ۲۰ ساله ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۳ می‌شود که موفقیت کمی در جامه عمل پوشاندن به هدف رشد اقتصادی برای تبدیل ایران به اقتصاد اول منطقه مطابق با این سند داشته است. در واقع انتظار طبیعی این بود که دستیابی به رشد اقتصادی بالا و مداوم و به‌تبع آن ایجاد مشاغل جدید برای انبوه جوانان جویای کار، هر اولویت دیگر مدنظر حکومت را تحت‌الشعاع خود قرار دهد.

آینده بسیار سریع‌‌‌تر و پرشتاب‌‌‌تر از آنی که تصور و پیش‌بینی می‌‌‌کنیم نمایان خواهد شد. اما اگر می‌‌‌خواهیم در آینده‌‌‌ و فردایی که خیلی زود به امروز تبدیل می‌شود شاهد کاستن از درد و رنج‌‌‌های زندگی مردمان سرزمین‌‌‌مان و هموارتر شدن مسیر حرکت و توسعه کشور باشیم، نیازمند تهیه، تدوین و اجرای سیاست‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌های جامع‌‌‌تر و مناسب‌‌‌تر در عرصه‌‌‌های گوناگون هستیم.

کتاب «جاده باریک آزادی» (نوشته عجم‌اوغلو و رابینسون) که مسیرها و موقعیت‌های قابل تصور با قدرت کم و زیاد حکومت و جامعه را ترسیم می‌کند، بهترین ترکیب یا موقعیت مطلوب را جایی می‌داند که نه حکومت و ارگان‌های دولتی خیلی قدرتمند و زورگو باشند و نه جامعه و بخش خصوصی خیلی قوی و همه‌کاره شده باشد. مکان مطلوب چیزی در میانه و بینابین این دو است.

روزی نیست که فعالان اقتصادی از مشکلات پیچیده خود درباره مسائل ارزی، بانکی، سازمان امور مالیاتی، قانون کار و... سخن نگویند. در این شکایت‌ها، بخشی از بار سنگین و طاقت‌فرسای مواجهه با قوانین و مقررات بد و زدوبندها و بی‌قانونی‌ها و نااطمینانی‌های نامتناهی و فضای مه‌آلود و پرابهام محیط اقتصادی را می‌توان حس و لمس کرد. این اعتراض‌ها، ما را به سوال کلیدی رهنمون می‌سازد که چرا با وجود منابع و سرمایه‌های بسیاری که داریم، کشوری فقیر هستیم و به احتمال زیاد فقیر خواهیم ماند؟

دهه۱۳۹۰ با توجه به نرخ رشد ناچیز اقتصاد ایران در مقایسه با آنچه در توان و ظرفیت این اقتصاد بود دهه ازدست‌رفته نام گرفته است.

چگونه کشورها به ثروت و مکنت می‌رسند؟ آن عامل تداوم‌بخش نوآوری و رونق و شکوفایی پی‌درپی و به عبارت دیگر موتور قوی و سالم رشد و ثروت‌آفرینی ملت‌ها چیست؟

«به پشتوانه عظیمِ اقتصادی‌ای که ما داریم؛ نفت، وضع مالی شما از تمام دنیا به جز چند کشور، محکم‌تر است.» این بخشی از نطق مرحوم هاشمی رفسنجانی در تابستان۱۳۵۸ بود و در ادامه آن گفت: «۱۰میلیارد دلار ذخیره ارزی داریم. اصلا ترس از کمبود نداشته باشید.»

برای اینکه بتوان به سرمایه‌داری رفاقتی که منشأ تبعیض، فساد و ناکارآیی گسترده است، پایان داد ابتدا باید تفاوت میان پشتیبانی واقع‌بینانه از بازار آزاد با حمایت جانبدارانه از کسب‌وکارها و بنگاه‌های خاص را درک کرد.

پس از جنگ جهانی دوم و موج استقلال‌‌‌یابی، همه کشورهای توسعه‌‌‌نیافته در پی توسعه به راه افتادند. اما پرسش مهم همیشه این بوده و است که محرک و عامل اصلی توسعه چیست؟

از جمله سرمایه‌های ناملموس و حیاتی برای رشد و توسعه اقتصادی کشورها، «انسجام اجتماعی» است. البته انسجام اجتماعی را نباید با همگون‌سازی و یکدستی فرهنگی یا عدم‌تحمل مخالف اشتباه گرفت و مثلا جلوی تنوع و تکثر افکار را گرفت. درواقع انسجام اجتماعی عکس چنین چیزهایی معنا می‌دهد. همچنین نباید تصور کرد انسجام اجتماعی با همنوایی اجتماعی و نبود منازعات اجتماعی یا مخالفان سیاسی ایجاد می‌شود.

دیوارنگاره‌های آمبروگیو لورنزتی یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر سیینای ایتالیاست که در یکی از آنها با عنوان «اثرات حکمرانی خوب در سیینا و قلمروی آن» بازرگانان سرگرم تجارت را به همراه شهروندان خوشحال و در حال پایکوبی نشان می‌دهد.

نوسانات ملایم و گاه شدید اقتصادی و چرخه‌‌‌های کسب‌وکاری رونق و رکود، در ذات اقتصاد بازار آزاد مبتنی بر سرمایه‌گذاری و کارآفرینی بخش خصوصی است که علل گوناگونی مانند تحول فناوری و نوآوری، خوش‌بینی و بدبینی به اقتصاد، شوک‌‌‌های قیمتی ناشی از جنگ و خشکسالی و از این قبیل برای آن شمرده می‌شود. با این‌‌‌حال، یکی از وظایف مهم دولت‌‌‌ها هموارسازی و ثبات‌‌‌ اقتصادی با ابزارهای سیاستی گوناگون در اختیار است.

مهم‌ترین کارکرد شهرها از زمان‌‌‌های قدیم، این بوده که مکانی برای گردآمدن و تجمع افراد با تخصص‌‌‌های گوناگون و تعامل انواع افکار و ایده‌‌‌های نو بوده‌اند که شهرها در آینده نیز این نقش را با قدرت بیشتری ایفا خواهند کرد.

شاید بتوان مهم‌ترین معضل بشر در قرن حاضر را تغییرات اقلیمی و نوسانات شدید آب و هوایی ناشی از صنعتی‌‌شدن و آلودگی هوا و ویرانی محیط زیست دانست که زمین را بسیار گرم و در برخی مناطق غیرقابل سکونت می‌‌سازد. این پدیده جدید رو به وخامت که کل سیاره زمین را تهدید می‌‌کند، هزینه‌های هنگفتی بر دوش کشورها به‌ویژه در مناطق گرم و خشک و در حاشیه دریاها می‌‌اندازد.

در داستانی از زمان‌های کهن آمده است که مردی به دنبال راهی می‌‌گشت تا خود را زودتر به شهر برساند. وقتی به یک دوراهی رسید از پسری که آنجا بود آدرس شهر را پرسید.

مائو رهبر چین کمونیست، به صدور فرامین و اجرای سیاست‌‌های عجیب و غریب و ادعاهای گوش فلک پرکن شهره بود.

اقتصاد ایران سال‌هایی دراز گرفتار قانون‌گریزی، رابطه‌سالاری، بلاتکلیفی و سردرگمی در داخل و تبعات سهمگین ناشی از تحریم‌های اقتصادی، نوسانات شدید بهای نفت و خطرات ناامنی و جنگ در مناطق مرزی و کشورهای پیرامونی بوده است. در چنین محیط پرابهام و پرریسکی، انگیزه برای سرمایه‌گذاری بلندمدت به شدت کاهش می‌یابد و بسیاری از سرمایه‌های مادی و فکری راه خروج را در پیش می‌گیرند.