آقای عارف! باور کنید بیمه، «موسسه خیریه» نیست

به گزارش اقتصادنیوز، یکی از سخنرانان همایش بیمه و توسعه، محمدرضا عارف بود. در سخنان معاون اول رئیس‌جمهور در این همایش، یک نکته کلیدی وجود داشت که کمتر در فضای عمومی و رسانه‌ای دیده شد، اما آثار آن می‌تواند مستقیماً متوجه سیاست‌گذاری در صنعت بیمه باشد. 

نکته کلیدی این بود که در سخنان عارف، نه تنها مرزی میان دو قلمرو متفاوت «بیمه‌های اجتماعی» و «بیمه‌های بازرگانی» ترسیم نشد، بلکه در جایی باهم اشتباه گرفته شد که این موضوع می‌تواند سیاستگذاری دولت را در صنعت بیمه از مسیر نرمال خارج کند.

محور اصلی سخنان عارف بر نقش بیمه به‌عنوان یک ابزار عدالت اجتماعی، کاهش آسیب و کارکرد خیرخواهانه متمرکز بود. این موضوع تا جایی پیش رفت که او سوددهی شرکت‌های بیمه را زیر سوال برد و گفت: بیمه، مثل کارخانه خودروسازی نیست که همواره محاسبه سود و زیان داشته باشد.

این گزاره درباره بیمه‌های اجتماعی کاملاً درست است. بیمه بازنشستگی، سلامت و پوشش‌های حمایتی به طور ذاتی مأموریت اجتماعی دارند و فلسفه وجودی‌شان بر حمایت جامعه است. اما وقتی همین نگاه، درباره شرکت‌های بیمه بازرگانی تکرار می‌شود، نتیجه‌اش ایجاد انتظاری است که با واقعیت اقتصادی این بنگاه‌ها سازگار نیست.

شرکت بیمه بازرگانی، یک بنگاه اقتصادی است؛ باید سودآور باشد، باید ریسک را بسنجد و بر اساس قواعد بازار فعالیت کند. زیان در بخش‌هایی از عملیات ممکن است رخ دهد، اما اینکه زیان را به‌عنوان «افتخار» یا «خیرخواهی» معرفی کنیم، نه‌تنها با اصول بیمه و مدیریت ریسک همخوانی ندارد، بلکه پیام اشتباهی به بازار می‌دهد. هیچ شرکت و نظام بیمه‌ای در کشورهای توسعه‌یافته با چنین تصوری اداره نمی‌شود. در آنجا، دولت متولی بیمه‌های اجتماعی است و شرکت‌های خصوصی، فارغ از مأموریت‌های حمایتی، مسئول عملکرد مالی و حرفه‌ای خود هستند.

زمانی که مقام ارشد اجرایی کشور، از صنعت بیمه انتظار اجرای مأموریت‌های اجتماعی فراتر از مسئولیت بنگاهی دارد، در عمل دو آسیب ایجاد می‌شود؛ اول اینکه شرکت‌ها برای جلب رضایت نهاد ناظر، ناچار می‌شوند بخشی از اصول فنی بیمه‌گری خود را کنار بگذارند و دوم اینکه نهاد ناظر نیز به‌جای تمرکز بر تنظیم‌گری و ارتقای کیفیت بازار، درگیر تصدی‌گری و نقش‌های غیرمرتبط می‌شود و این خطری است که شرکت‌های بیمه را از وضعیت نرمال خارج می‌کند که اتفاقا در مواقع حساس، دیگر توان حمایت از بخش‌های اقتصادی را نخواهند داشت. 

اگر هدف افزایش ضریب نفوذ بیمه، ارتقای اعتماد عمومی و رسیدن به جایگاه شایسته در منطقه است، اولین قدم روشن‌کردن مرزهاست. بیمه اجتماعی، ابزار عدالت اجتماعی است و بیمه بازرگانی، ابزار مدیریت ریسک در بازار. ادغام این دو مأموریت، فقط باعث تحریف انتظارات، تضعیف صنعت بیمه و گم‌شدن مسیر نرمال صنعت بیمه می‌شود.

*محمدحسین شریعتمدار؛ معاون سردبیر اقتصادنیوز